Historia

Trzebież założona została wiele wieków temu. Prowadzone tu przed I wojną światową badania archeologiczne pozwoliły stwierdzić, że tereny ujścia Odry zamieszkiwane były przez Słowian - Weletów, utrzymujących się z rybołówstwa, hodowli, karczowania lasów i wypalania smoły . Z racji trzebienia okolicznych lasów przez zamieszkujące tu plemię, osada przyjęła nazwę, którą posiada obecnie -Trzebież. Otaczająca osadę Puszcza Wkrzańska przyjęła swą nazwę od jednego z plemion również tu zamieszkujących - od Wkrzanów. Wspomniany wcześniej podział na Wielką i Małą Trzebież potwierdzony jest na mapach Lubinusa z roku 1618, a następnie Shnettona z roku 1780 i 1913.

Dokładnej daty powstania Trzebieży nadal nie znamy. To, że istniała już wcześniej, świadczyły wykopaliska bardzo starej przystani rybackiej. Tutaj , więc budowane były łodzie rybackie, którymi rybacy penetrowali wody Zalewu Szczecińskiego. Władcami tych terenów wraz z puszczą byli rządzący w Szczecinie Książęta Pomorza Zachodniego i często przybywali tu na polowania. Polowano wtedy min. na jelenie i na niedźwiedzie .W pobliskiej Jasienicy (obecnie dzielnica Polic) posiadali zameczek myśliwski z którego wypuszczali się, aż nad Dolną Odrę w poszukiwaniu bobrów (obecnie na terenie rozlewisk Odry), ponieważ już w tamtych czasach stanowiły rzadkość ze względu na cenne futro.

Pierwsze pisemne wzmianki o miejscowości Trzebież pochodzą z roku 1320. W Pomorskim kodeksie dyplomatycznym odnotowano pod tą datą , że książę Bogusław IV podarował mieszczaninowi szczecińskiemu Gottfrydowi von Breslau wieś Ziegenort. Niemiecka nazwa sugerowałaby pochodzenie nazwy od " miejsce kóz" (Ziege - koza, ort - miejsce), ale stare kroniki wywodzą nazwę od Zege, która oznaczała nazwę ryby, prawdopodobnie ciosę, których było bardzo dużo w wodach Zalewu Szczecińskiego.

W dokumentach z roku 1309 znajduje się wzmianka, iż klasztor w Jasienicy chciałby pobierać daniny także z miejscowości Trzebież . W dwadzieścia lat później w 1328 roku nowi właściciele Trzebieży - rodzina von Eichstaedt rzeczywiście oddała część daniny na rzecz klasztoru w Jasienicy. Trzebież była graniczną posiadłością klasztoru, odległą od Jasienicy o 7 km. Na Trzebieży kończyło się też prawo łowienia ryb na zalewie, jak i prawo wyrębu lasu. Z usytuowania przestrzennego wynika, iż już w średniowieczu miejscowość dzieliła się na dwie części podzielone dość sporym trzęsawiskiem. Występują bowiem nazwy Małej i Wielkiej Trzebieży ( Klein und Gross Ziegenort) . Z uwagi na dogodniejsze położenie, wzniesienie, podłoże bardziej suche - większe znaczenie zyskała Wielka Trzebież. W średniowieczu stała się centralnym punktem administracji gospodarczej i kościelnej. Najprawdopodobniej przed rokiem 1359 wybudowano tutaj kościół katolicki w obowiązującym wówczas stylu romańsko - gotyckim, za powyższą datą przemawia fakt, iż źródła historyczne pod rokiem 1359 wymieniają księdza katolickiego imieniem Johannes. Prawo patronatu nad kościołem należało wówczas do księcia, a administracyjnie do zarządu archidiakonatu w Szczecinie. W roku 1534, kiedy wprowadzono reformację na Pomorzu Zachodnim, uporządkowano przy okazji administrację kościelną oraz rozpatrzono bliżej sprawy posiadłości kościelnych. Wtedy to Trzebież administracyjnie włączona została do synodu w Wkryujściu ( Uckermunde) . Nowy obrządek kościelny wprowadzony został przed 1587rokiem . W tym roku został osadzony pierwszy pastor ewangelicki - Gregor Stelmacher. W roku 1600 wymienia się nazwisko Zachaus Muller.

W pokoju westfalskim w 1664 roku Zaodrzańska część Pomorza Zachodniego dostała się pod panowanie szwedzkie. Władze szwedzkie zarządziły wówczas przeprowadzenie wizytacji kościelnych celem ustalenia stanu budynków, obsady pastorów i dziesięcin ze strony wiernych. Wizytacja taka odbyła się również w Trzebieży, która stwierdziła, że kościół jest bardzo dobrze administrowany przez pastora nazwiskiem Martinus Kamenski z Moraw, który przez 14 lat był mnichem z zakonu Augustianów i po wystąpieniu z klasztoru i przyjęciu obrządku protestanckiego - na zarządzenie królowej szwedzkiej Krystyny w roku 1650 objął stanowisko pastora .Zbór za jego władzy stał się właścicielem okolicznych lasów i łąk, a tereny zboru rozciągały się na: Brzózki, Smolarnię, Białacz, Trzebieradz, Nową Jasienicę oraz na Małą i Wielką Trzebież.

W roku 1745 wybudowano tu nowy kościół . Stary okazał się zbyt mały dla ciągle rozwijającej się osady. Nowa budowla miała kształt prostokąta z długimi oknami i wieżą z 2 dzwonami, barokową kopułą i chórem dobudowanym w roku 1793.Obok kościoła znajduje się budynek mieszkalny z XVIII w. o konstrukcji szachulcowej, gdzie obecnie znajduje się biuro parafialne. (więcej tutaj)

W czasie wojny 30- letniej wieś Ziegenort uległa częściowemu zniszczeniu, zaś kolejne straty poniosła w czasie wojny 7 - letniej, kiedy ruskie wojska walczyły z Prusakami. Straty w ludności były tak znaczne, że król pruski Fryderyk II zmuszony był podjąć akcję przesiedlenia Niemców z zachodniej części Niemiec. Tak więc w roku 1748 przybyła tu dość liczna grupa niemieckich osadników.

Na terenie Ziegenort wybudowany został port z drewnianymi nabrzeżami , plac do składowania drewna oraz stocznia, która budowała jednostki pływające dla potrzeb rybołówstwa i drewniane barki. W końcu XVIII wieku na terenie portu mogło równocześnie cumować kilkanaście łodzi rybackich, co świadczyć mogło o rybackim charakterze osady. Wówczas była do już dość duża osada w której czynne były nawet dwa wyszynki.

Osiemnastowieczny układ struktury ludności wskazuje, że w roku 1778 zamieszkiwało Małą Trzebież 8 gospodarzy, 17 kramarzy i 1 nauczyciel. Wielką Trzebież natomiast 17 gospodarzy zagrodników, 61 rzemieślników i robotników oraz 1 kowal.

	Dalsze ożywienie osady nastąpiło dopiero pod koniec XIX wieku. Założono tu wówczas linię wysokiego napięcia, a w roku 1875 rozpoczęto budowę toru wodnego do Świnoujścia. Z mułu wydobywanego podczas pogłębiania toru wodnego, na byłej mieliźnie Świętowita, powstała wyspa Chełmianek (Laitholm) z małym portem. Duże znaczenie dla Trzebieży miało też przedłużenie 15.03.1910 linii kolejowej ze Szczecina przez Police do Trzebieży - Hafenbahn Ziegenort.
Dzięki temu osada stała się ośrodkiem wypoczynkowym dla mieszkańców Polic i Szczecina a także Berlina. Rozkład jazdy pociągu na linii Szczecin Główny – Police – Trzebież z 1914 roku dowodzi, że trasa o długości 36 kilometrów była pokonywana wówczas średnio w godzinę i 40-50 minut. W ciągu doby ze Szczecina do Trzebieży docierało 7 pociągów oraz jeden z przesiadką w Policach. Ale już w 1939 roku w ciągu doby w kierunku Trzebieży i w kierunku odwrotnym do Szczecina wyruszało po 15 składów pasażerskich. Trasę pokonywały w godzinę i 10 do 20 minut. Wszystkie wagony były drugiej i trzeciej klasy. Kolej była przez lata najpopularniejszym środkiem komunikacji w regionie. W trzebieskim porcie rozwinął się także duży ruch pasażerski i towarowy. W 1985 powstała spółka żeglugowa, która przewoziła pasażerów i towary do Szczecina. Od 1910 r. organizowano wycieczki po Zalewie Szczecińskim. W okresie międzywojennym istniały dwa stałe połączenia promowe i żeglugowe łączące Stare Warpno (Altwarp), Nowe Warpno, Trzebież i Szczecin.

Od roku 1912 Trzebież miała własny urząd wiejski i szkołę zawodową . Nieustannie też zwiększała się liczba mieszkańców osady. W roku 1939 zameldowanych było 2664 osób. W czasie II wojny św. Niemcy zorganizowali w Trzebieży obóz dla polskich robotników pracujących w tartaku, lasach i w niemieckich gospodarstwach.

Podczas działań wojennych więcej >> osada w ogóle nie była zniszczona, jedynie poza zatopionymi łodziami rybackimi, zostały wraki statków - transportowców niemieckich. Jeden z nich był zatopiony na wysokości Trzebieży na tzw. Małym Zalewie, zaś drugi na Dużym Zalewie na wysokości Brzózek. Zatem liczna zabudowa oraz układ ulic pamięta wczesno-przedwojenne lata. Po zakończeniu II wojny światowej do sierpnia 1946 roku Trzebież była miejscowością zamkniętą. Ówczesną administrację sprawowała armia Radziecka z siedzibą w budynku obecnego Państwowego Ośrodka Wychowawczego przy ul. WOP. Przed wojną mieściła się tu szkoła podstawowa z internatem, dla dzieci z okolicznych miejscowości.

Wykorzystanie ujścia Odry a w tym i Trzebieży przez władze Rzeczpospolitej uniemożliwiał przez wiele miesięcy po wojnie brak wytyczenia jej północno-zachodniej granicy. Konferencja poczdamska nie niosła automatycznie za sobą zmian terytorialnych. Nadal obowiązywała radziecka linia demarkacyjna z 10 lipca 1945 r., która odcinała od reszty kraju tereny powyżej Szczecina. Dopiero postanowienia zapadłe w Schwerinie 21 września tego roku, kiedy ustalona została granica na odcinku od Świnoujścia po Gryfino, dały podstawy formowania ekip administracyjnych, mających ustalić tutaj polski zarząd. Jego możliwości działania uległy jednak istotnemu ograniczeniu, bowiem kilka dni później zapadły decyzje Sowieckiej Wojskowej Administracji Niemiec o wydzieleniu z nowego terytorium Polski kilkukilometrowego pasa wzdłuż Odry i Zalewu Szczecińskiego, tworzącego tzw. enklawę policką. Obszar ten, obejmujący osiem miejscowości, powstał w oparciu o "radzieckie prawo okupacji", czyli swobodę w zajmowaniu potrzebnych temu państwu terenów i budowli, a przyczynę całej operacji stanowiła fabryka benzyny syntetycznej w Policach.

Kwestia wykrojenia terenu polickiego nie doczekała się uzgodnień i oficjalnej aprobaty polskiego rządu. Faktem jego zajęcia była zaskoczona służba dyplomatyczna, która nie została poinformowana o zamiarze ustanowienia dla Polic i okolicy specjalnego statusu na okres prawie roku (koniec września 1946 r.). Była to jednostronna decyzja władz berlińskich, być może po fakcie zakomunikowana Warszawie.

Na rzecz obcych wojsk pracowały przez wiele miesięcy po zakończeniu działań militarnych także inne porty rybackie Zalewu Szczecińskiego, by wymienić Trzebież, Stepnicę, Wolin czy Lubin. Port w Trzebieży spełniał poważną rolę w zakresie aprowizacyjnym (pomijam stacjonowanie w nim silnych jednostek "trofiejnych"), albowiem po przerzuceniu doń kutrów ze Stepnicy, stał się największą bazą połowową na tym akwenie, zaopatrując w ryby duży garnizon policki.

Wówczas niezniszczone w czasie działań wojennych nabrzeża portowe na terenie Trzebieży wykorzystywane były przez Armię Radziecką do wywozu urządzeń ze zbombardowanej przez Rosjan niemieckiej HYDRIERWERKE PÖLITZ - fabryki benzyny syntetycznej w Policach. Prace przeładunkowe wykonywali żołnierze radzieccy oraz niewolnicy niemieccy pod nadzorem radzieckich żołnierzy.

Na zebraniu w 1948 roku mieszkańcy osady postanowili utworzyć Ludowy Zespół Sportowy, któremu nadano nazwę "Rybak", a zaczynem tego był rok wcześniej rozegrany mecz piłki nożnej .Wkrótce obok piłki nożnej zaczęto uprawiać lekkoatletykę i tenis stołowy. Sekcja piłki nożnej awansowała z grupy "A" do grupy "B". Poza tym osiągnięto mistrzostwo powiatu w lekkoatletyce i pingpongu. Pierwszymi i zarazem społecznymi trenerami byli: Zygmunt Sokołowski i Henryk Świerczyński. W 1949 roku LZS " Rybak" liczył ponad 100 członków, którzy po zaoraniu, zbronowaniu i wywalcowaniu pola na skraju osiedla wykonali boisko piłkarskie. Założycielami drużyny piłkarskiej byli: T.Ciesiołka, St. Woźniak, H. Świerczyński. Na zdjęciu drużyna piłkarska z tamtych lat.

Organizując zabawy taneczne i imprezy artystyczne w "Domu Rybaka", mieli pieniądze na rozwój sportu. Na Centralnej Spartakiadzie LZS klub sportowy "Rybak" miał swoją reprezentację: Wacław Trączyński - bieg na 100 m., Dionizy Michalczyk i Michał Ziarkiewicz - pchnięcie kulą. W latach późniejszych drużynę piłkarską zasilali nowi zawodnicy, a mecze rozgrywano już na łące. gdzie teraz mieści się stadion Na zdjęciu (z prawej strony) z 1958 r. min. tacy zawodnicy jak: Czyrf Tadeusz, Woźniak Stanisław, Magierek Jerzy, Magierek Wacław, Trączyński Wacław, Dobosz Franciszek, Bobosz Zygmunt, Tadeusz Cisiółko, Marian Kostyra, Turlejski Edward, Antończak Kazimierz.

Jednym z czołowych piłkarzy klubu był Dionizy Michalczyk, który po poważnej kontuzji nogi musiał zrezygnować z kariery piłkarskiej. Nowatorskim pomysłem kontynuowania sportu z jego strony było zajęcie się łucznictwem. Własnoręcznie ze słomy plótł zgodnie z wymogami słomiankę na której wymalował tarczę. Sam również wykonywał strzały do łuku używając min. pociski karabinowe na groty i pióra kogucie na sterowniki do strzał. Przez kolegów został ochrzczony " Robin Hoodem". Plonem jego wytrwałej pracy i treningu było zajęcie II miejsca w zawodach łuczniczych w Szczecinie na Wojewódzkiej Spartakiadzie. Taki sam sukces osiągnął na zimowej Spartakiadzie w Przemyślu. W ten sposób rozpoczęło się zawiązanie sekcji łuczniczej, która wkrótce liczyła ponad 40 członków.W 1956 r.

na Mistrzostwach Polski weszło aż 3 członków sekcji z LZS "Rybak" do reprezentacji .W tym czasie była to jedyna sekcja łucznicza w całym województwie. Założycielem i trenerem sekcji był Dionizy Michalczyk. Już w 1956 roku w składzie : Jarząbek, Towpycha i Szerszeń wywalczyli drużynowo mistrzostwo Polski Juniorów, a w 1958 roku wicemistrzostwo. W kadrze narodowej strzelali: Dionizy Michalczyk, Antoni Dobosz, Marian Jarząbek oraz juniorki: Teresa Woźniak, Danuta Peplak, które też były członkiniami kadry narodowej. Po wybudowaniu strzelnicy odbywały się liczne zawody nawet ogólnopolskie w których prym wiedli lokalni zawodnicy.

W latach 1980 -tych nastąpił zmierzch trzebieskiego sportu, mimo wielkich osiągnięć w latach 1950 - 1973., dzięki którym "LZS Rybak" liczył się w skali województwa, kraju, a nawet w świecie, biorąc pod uwagę osiągnięcia sekcji łuczniczej.

Jeżeli uważasz ze czegoś tu brakuje np. zdjęć, nazwisk, lub znasz ciekawy wątek historyczny dotyczący Trzebieży, to napisz na adres webmaster@trzebiez.pl Zapraszam do wspólnego pisania historii Trzebieży

		1- Dionizy Michalczyk	8- Eugeniusz Miroń
		2- Tadeusz Ciesiółko	9- Kendrat
		3- Henryk Świerczyński	10- ?
		4- Kazimierz Antończak	11- Zygmunt Dobosz
		5- Stanisław Woźniak "Chmurka"	12- Pogorzele Czesław
		6- ?	13- Władysław Dobosz
		7- LeonTrączyński

W sierpniu 1946 roku po opuszczeniu Trzebieży przez Rosjan, miejscowość przeszła pod administrację Polską. Jak wynika
z dokumentu zamieszczonego obok w tamtym czasie Trzebież nazwano Kozłów. Wówczas to większość dotychczasowych mieszkańców - Niemców otrzymało nakaz natychmiastowego wyjazdu do Niemiec. Wtedy to, na teren Trzebieży przybyli piersi osadnicy min. rybacy, czasowo mieszkający w Nowym Warpnie, którzy założyli Spółdzielnie Rybacką "Rybak" Repatryjanci ze wschodu, którzy od zakończenia wojny do tego czasu zamieszkiwali w Karpinie. Około 20 obywateli narodowości żydowskiej, zdemobilizowani żołnierze oraz wielu ludzi z różnych stron polski.


	XVIII Łucznicze Mistrzostwa Polski WROCŁAW 9-15 VIII 1954